AI in kunst en cultuur: onderzoek van de Raad voor Cultuur
De snelle opkomst van Artificiële Intelligentie (AI) stelt de culturele en creatieve sector voor nieuwe vragen. Wat betekenen deze technologische ontwikkelingen voor kunst, creativiteit en het werk van makers? Om dat te onderzoeken is de Raad voor Cultuur een adviestraject gestart over de impact van AI op de sector.
Voor dit traject is een commissie samengesteld onder voorzitterschap van Martijn van der Steen. De commissie onderzoekt wat AI concreet betekent voor de dagelijkse praktijk van makers en hoe beleid daarop kan inspelen.
Waarom dit advies?
Artificiële Intelligentie (AI) heeft een ingrijpende invloed op de samenleving. Sinds de lancering van ChatGPT in 2022 zijn generatieve AI-toepassingen in een stroomversnelling geraakt en maken ze inmiddels deel uit van het dagelijks leven van velen. Dit geldt in het bijzonder voor de culturele en creatieve sector, waar AI veel teweegbrengt. Creatief werk verandert ingrijpend: makers beschikken over allerlei nieuwe tools om ideeën te ontwikkelen, teksten, illustraties of video’s te creëren en werkprocessen te optimaliseren. Tegelijkertijd leven er zorgen, bijvoorbeeld over banenverlies, auteursrechten en de bredere gevolgen voor hun positie als creatieve professional.
De Raad voor Cultuur vindt het belangrijk om zicht te krijgen op de impact van AI. Wat betekent dit voor de dagelijkse praktijk van makers, en welke gevolgen heeft het voor cultuurbeleid? De raad onderzoekt onder andere wat AI doet met de betekenis en waarde van kunst en creativiteit. Als liedjes en afbeeldingen gegenereerd kunnen worden, verandert dat hoe we naar kunst, creativiteit en vakmanschap kijken. Wie is de maker van een AI-kunstwerk? En hoe verhoudt AI zich tot de kunstenaar?
De raad onderzoekt ook wat AI betekent voor de positie en het verdienvermogen van makers, en voor de rol van de culturele en creatieve sector in de omgang met AI in de samenleving. Daarnaast kijkt de raad naar het overheidsbeleid. De afgelopen jaren is er al veel beleid rondom AI ontwikkeld, zowel op Europees als op nationaal niveau. Dat beleid is vaak algemeen van aard, terwijl AI ingrijpende gevolgen heeft die juist specifiek zijn voor makers in de culturele en creatieve sector.
De komende tijd gaat de commissie in gesprek met uiteenlopende makers en organisaties uit de sector. Op basis van deze gesprekken, en het verdere onderzoek, werkt de raad toe naar een advies dat begin 2026 verschijnt. Dat advies zal aanbevelingen bevatten voor zowel de sector als de overheid.
Adviescommissie
Voor dit traject heeft de raad een commissie samengesteld:
Prof. dr. Martijn van der Steen (voorzitter) is bestuurskundige, decaan en bestuurder bij de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur, bijzonder hoogleraar strategie & toekomst en raadslid van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving. Hij schreef het essay Technologie in de tussentijd over AI, publieke waarde en democratie.
Dr. Danielle Arets is lector Designing Journalism aan Fontys Hogeschool in Tilburg. Binnen haar lectoraat onderzoekt ze onder meer de inzet van Artificiële Intelligentie binnen de journalistiek. Eerder werkte ze voor het lectoraat strategische creativiteit aan Design Academy Eindhoven. Daarnaast is Danielle lid van de Raad voor Cultuur.
Abdelhadi Baaddi is een interdisciplinaire maker en medeoprichter van Innovation:LAB, een platform dat artistiek onderzoek verricht naar de invloed van technologie op performance. Vanuit het lab in Utrecht werkt hij als Hoofd Research and Development aan vernieuwende vormen van theater. Hierbij ligt de nadruk op experimenteren en samenwerken met kunstenaars, organisaties en creatieve technologen, met bijzondere aandacht voor toepassingen van AI.
Dr. Wike Been is universitair docent Arbeidssociologie (RUG) en gespecialiseerd in de invloed van digitalisering op arbeid, met specifieke kennis van de arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden in de culturele en creatieve sector.
Prof. dr. Martin Senftleben is hoogleraar Intellectueel eigendomsrecht aan de UvA en directeur van het Instituut voor Informatierecht. Martin is gespecialiseerd in auteursrecht en de Europese regulering van platforms en AI. Zijn onderzoek focust op de impact van AI-gegenereerde content op menselijke literaire en artistieke producties.
Tom van de Wetering is projectleider generatieve AI bij de HKU. Hij heeft veel kennis van hoe creatieve makers en kunststudenten AI inzetten in de praktijk. Eerder werkte Tom als bestuurslid en projectleider voor SETUP, platform voor een technologie-kritische samenleving.
Neem voor meer informatie contact op met een van de secretarissen van de adviescommissie:
Ronald Nijboer
Pieter Bots